Na wyżej wymienione pytania nie ma uniwersalnej, jednoznacznej odpowiedzi. W motocyklach prywatnych zawsze stosujemy olej zgodny z zaleceniami producenta. Co trzecią/czwartą wymianę oleju korzystamy ponadto z tzw. płukanki do silnika, która oczyszcza układ olejowy z pozostałości procesów spalania i wszelkich zanieczyszczeń. Mimo, że niektórzy producenci, w pewnych modelach, zalecają wymianę filtra co drugą wymianę oleju, staramy się to robić zawsze. Trzydzieści złotych więcej na filtr nie robi wielkiej różnicy, a człowiek śpi spokojniej.
Parametry olejów
Podstawowym parametrem opisującym olej jest norma maszynowa JASO T903 (Japanese Automotive Standards Organization) – wyróżniamy jej dwa rodzaje:
- JASO MA (JASO MA-2) – dla wspólnego obiegu smarowania silnika, mokrego sprzęgła i skrzyni biegów, czyli takiego jak w większości japońskich konstrukcji
- JASO MB – dla osobnego smarowania silnika i skrzyni, rozwiązanie podobne do aut samochodowych stosowane np. w niektórych modelach BMW
Kolejnym ważnym parametrem jest klasyfikacja jakościowa wg API (American Petroleum Institute).
Oleje do silników o zapłonie iskrowym w oznaczeniu posiadają pierwszą literkę „S”, druga litera oznacza „jakość”. Im ona jest wyżej w alfabecie tym ta jakość jest lepsza. Obecnie najlepsze oleje mają klasę SN.
Klasyfikacja lepkościowa wg SAE (Society of Automotive Engineers). Lepkość oleju określa jego łatwość przepływu przy określonej temperaturze. Najpopularniejsze oleje motocyklowe w Polsce mają oznaczenie 10W40 i 10W30. Tutaj warto wspomnieć, że błędem jest zastąpienie standardowego oleju tym o wyższej klasie lepkości. Wyższa lepkość wytworzy grubszy film olejowy, ale jednocześnie zwiększy opory tłoczenia go przez magistralę olejową czyli spadnie wydajność pompy olejowej – do silnika zostanie dostarczone mniej oleju. Gruba warstwa filmu olejowego jest poddawana ścinaniu, co może dodatkowo zwiększyć temperaturę oleju. Warto także pomyśleć o tym, że jeśli producent wymaga lepkiego oleju w temperaturze 100 stopni Celsjusza może to oznaczać, że ruchome elementy silnika nie są ciasno spasowane, co może być celowe podczas konstruowania jednostki napędowej – taki silnik będzie uszczelniany grubą warstwą oleju silnikowego. Zalewając go mniej lepkim olejem na pewno odczujemy znaczny spadek osiągów.
Współczesne silniki wymagają niezbyt lepkiego oleju, zbyt gęsty olej może spowodować zwiększone zużycie jednostki napędowej, bądź przegrzanie i, w skrajnych przypadkach, zatarcie, częściej jednak spadek osiągów i zwiększone zużycie paliwa.
Syntetyk, półsyntetyk czy mineralny
Rodzaj bazy olejowej wiąże się z ceną oleju silnikowego – naukowcy z Amerykańskiego Instytutu Nafty (API odpowiedzialnego za klasyfikację jakościową olejów silnikowych) wyodrębnili 5 baz z jakich produkowane są oleje silnikowe do silników spalinowych.
Podzielono je w następujący sposób:
- Grupa I – produkty destylacji ropy naftowej składające się z co najmniej 90% nasyconych wiązań węglowodorowych i zawierających powyżej 0,03% zawartości siarki (praktycznie niedostępne w sprzedaży)
- Grupa II – produkty destylacji ropy naftowej składające się z co najmniej 90% nasyconych wiązań węglowodorowych i zawierają poniżej 0,03% zawartości siarki
- Grupa III – produkty destylacji ropy naftowej poddane dodatkowo kilkukrotnemu hydrokrakingowi. Dzięki temu bazy mają praktycznie jednolitą budowę molekularną – prawie taką jak PAO (PAO – krótkołańcuchowe polialfaoleiny)
- Grupa IV – produkty syntezy chemicznej węglowodorów gazu ziemnego : PAO oraz PAG (poliglikole alkilenowe, już niestosowane w olejach do silników spalinowych ze względu na słabą mieszalność z innymi olejami, ale często wykorzystywane np. w przemyśle maszynowym). Bazy z tej grupy są trwałe, stabilne chemicznie i charakteryzuję się jednolitą budową molekularną
- Grupa V – produkty syntezy chemicznej węglowodorów gazu ziemnego, POE – polyoester. Bazy z tej grupy dobrze rozpuszczają dodatki
To, co kupujemy do naszego silnika, to mieszanina powyższych produktów z poszczególnych grup. Upraszczając, możemy wyodrębnić trzy grupy jakościowe olejów:
- oleje mineralne czyli takie, w których składniki pochodzą z baz należących do grupy I oraz II wraz z niewielkim dodatkiem innych wyższych grup.
- oleje półsyntetyczne – ich składniki pochodzą z baz należących do grup w poniższych proporcjach 70 – 75% bazy z grupy I oraz II, 25 – 30% bazy z grup III, IV i V
- oleje syntetyczne, których składniki pochodzą z baz należących do grup w następujących proporcjach: do 20% bazy z grupy III (jednak w krajach takich jak Niemcy i Japonia – oleje syntetyczne nie mogą zawierać bazy z grupy III) oraz minimum 80% z grupy IV oraz V
Oleje syntetyczne są znacznie droższe niż oleje mineralne i półsyntetyczne. Poza tą niewielką wadą, mają szereg zalet: wyższą trwałość, trwalszy film olejowy, mniejszą tendencję do powstawania osadów i szlamu olejowego, dobrą płynność przy niskiej temperaturze oraz stabilną lepkość w szerokim zakresie temperatur.
Kiedy zmieniać
Olej zmieniamy jesienią (nie wytrącają się zanieczyszczenia wchodzące w reakcję z elementami silnika, unikamy także kolejek w serwisach). Jeśli producent zaleca wymianę co 6 tysięcy kilometrów – róbmy to zgodnie z zaleceniami. Ale nie panikujmy, np. jeśli jesteśmy w trasie, a licznik pokazuje kilkaset kilometrów powyżej tej granicy, nie jest to problemem. Jeśli jednak motocykl eksploatujemy w mieście, nie przekraczajmy tej wartości o więcej niż 200-300 km.
Jaki olej wybrać?
Tak jak zalecaliśmy powyżej – zgodny z parametrami opisanymi w instrukcji obsługi – ważne, żeby jego parametry były identyczne z tymi, które przewidział producent. Jeśli chodzi o markę, wręcz należy wziąć pod uwagę produkty firmy Castrol. Castrol bowiem ma wieloletnie doświadczenie w tworzeniu produktów do motocykli, opracował szereg unikalnych formuł, a poligonem doświadczalnym i motorem rozwojowym dla tej marki był sport motocyklowy przez duże „S”. Setki zwycięstw w różnych seriach wyścigowych oraz w TT na wyspie MAN są gwarancją zakupu najlepszego produktu.
Na polskim rynku Castrol oferuje trzy rodzaje olejów (w różnych wariantach lepkościowych) przeznaczonych do różnych pojazdów:
Castrol Power 1 – jest zaawansowanym olejem silnikowym klasy premium dedykowanym do najnowszych konstrukcji silników 4T. Znakomicie spisuje się w konstrukcjach gdzie jedna kąpiel olejowa pracuje w silniku, skrzyni biegów i mokrym sprzęgle. Castrol POWER1 4T zawiera Power Release Formula zmniejszającą opory pracy silnika, dzięki czemu motocykl szybciej reaguje na otwarcie przepustnicy, umożliwia także szybsze osiąganie wysokich prędkości obrotowych silnika co przekłada się na lepsze osiągi przy przyśpieszaniu i osiąganiu prędkości maksymalnej.
Castrol Power 1 4T zawiera Trizone Technology™ dzięki czemu każdy element silnika, skrzyni biegów i mokrego sprzęgła chroniony jest w każdych warunkach pracy.
Castrol POWER1 Racing 4T jest w pełni syntetycznym olejem do silników 4T. Dostarcza znakomitej ochrony sportowym silnikom dostarczając większej mocy i lepszego przyśpieszenia. Castrol POWER1 Racing 4T z Race Derived Technology wykorzystuje doświadczenie Castrol z wyścigów motocyklowych by Twój motocykl był szybszy, trwalszy i dawał Ci więcej adrenaliny.
Castrol POWER1 Scooter 2T jest wysokiej jakości półsyntetycznym olejem przeznaczonym do niewielkich, ale bardzo wymagających silników dwusuwowych, zwłaszcza tych w skuterach. Jego unikalna technologia Power Protection Formula pozwala zachować w idealnej czystości układy wydechowe silników 2T, zapobiegając wytwarzaniu się osadów węglowych w trakcie pracy silnika.