Dla nas ta data to idealna okazja, aby przedstawić najbardziej znane polskie motocykle wojskowe, użytkowane i wyprodukowane w okresie II Rzeczypospolitej.
Pierwsze motocykle, masowo użytkowane w armii odrodzonego państwa, to głównie amerykańskie Harley-Davidsony i Indiany. Użytkowano także angielskie Triumphy i BSA w tym z wózkami bocznymi. Dokładny wykaz modeli i ich ilości po 95 latach jest trudny do odtworzenia. Wiemy jednak, że w większości były kupowane z zagranicznych demobili. Osoby odpowiedzialne za zamówienia wojskowe, dość szybko zdały sobie sprawę, że import zagranicznych części bywa kłopotliwy, a w warunkach ewentualnych działań wojennych utrudniony lub niemożliwy. Od początku lat trzydziestych w ramach dyrektywy o wyposażaniu armii w pojazdy pochodzenia krajowego, zdecydowano zaprojektować i rozpocząć produkcję motocykli w jak największym stopniu wykorzystujących polskie podzespoły. Wyjątkiem były drobiazgi: gaźniki, elementy układu elektrycznego (stopniowo, w kolejnych seriach zastępowane krajowymi). Mimo to, z braku odpowiednich produktów zdecydowano się warunkowo - latem 1933r. - zakupić pewną serię Rudge'ów, BSA, Ariel, HD, oraz FN. Warto wspomnieć, że w przeddzień wybuchu wojny, znaczną ilość motocykli różnych marek z rynku cywilnego zarekwirowano, bądź w przypadku właścicieli o patriotycznym sercu, przekazano dobrowolnie. My skoncentrujemy się na jednośladach, które trafiły do służby w wyniku oficjalnych zamówień.
Podkowa 98
Podkowa 98 w wersji cywilnej (źródło www.2rp.pl)
Podkowa 98 wyprodukowana przez Zakłady Przemysłowe „Podkowa' S.A. w okolicach Legionowa k./Warszawy, wzorowana była na motocyklach angielskich. Do sprzedaży cywilnej trafiła w lutym 1939r. Wiosną tego samego roku przekazano Warszawskiej Brygadzie Obrony Narodowej pięć motocykli. Pierwsze egzemplarze wyposażono w silnik produkcji angielskiej - Villiers Motor Co., o pojemności 98ccm. Osiągana moc 3KM przy 3000 obr./min., przy masie 98 kg, pozwalała na całkiem sprawne poruszanie się z maksymalną prędkością 65km/h. Tuż przed wybuchem wojny licencję na produkcję w/w jednostki napędowej zakupiła kielecka SHL, niewiele więc brakowało, aby znaczna część komponentów powstawała na terenie kraju. Oświetlenie i elementy elektryczne pochodziły ze znanej i renomowanej Wytwórni Żyrandoli „A. Marciniak S.A”. Wprawdzie Podkowa 98 nie odegrała znaczącej roli w Wojsku Polskim, ale z uwagi na patriotyczną postawę zarządu (jeden z właścicieli, inż. Józef Feldman zginął w pierwszych dniach września 1939r .w czasie nalotu, jadąc motocyklem przez siebie wyprodukowanym), warto wspomnieć o tym sympatycznym jednośladzie. Według szacunków byłych pracowników powstało między 100, a 400 takich pojazdów. Do dnia dzisiejszego wiadomo o 21 zachowanych sztukach w różnym stanie.
Dane techniczne motocykla Podkowa 98:
Silnik: Viliers dwusuwowy, 1-cylindrowy, o pojemności skokowej 98 cm3. Moc maksymalna 3 KM przy 3000 obr/min.
Ogumienie: polska opona Stomil
Rama: zamknięta, rurowa
Masa własna: 98 kg
Prędkość maksymalna: 65 km/h
Zużycie paliwa: 1,8 l/100 km
MOJ130
MOJ130 w wersji cywilnej (źródło: www.sedina.pl )
Na początku lat trzydziestych, inż. Gustaw Różycki (twórca silnika z tłokiem obrotowym o działaniu zbliżonym do silnika wankla), wykupił podupadającą fabrykę maszyn i odlewnię żeliwa. Wytwarzano sprzęt dla górnictwa, części do polskiego Fiata, hydrofory, kompresory, windy, prądnice itp. Jako miłośnik motocykli, Różycki szybko rozpoczął produkcję jednośladów własnej konstrukcji, przy znacznym udziale produkowanych w swoich zakładach części. Pierwsze motocykle o pojemności 128 ccm (wcześniej dla celów testowych i informacyjnych wyposażone w 98ccm silnik Villiersa), opuściły zakłady już w 1937r. Motocykle MOJ to przede wszystkim wysoka jakość i solidność konstrukcji. Były jedynymi jednośladami spoza dostawców państwowych, oficjalnie kupowanymi do Polskiego Wojska. Trafiały do centrów szkolenia kierowców oddziałów zmotoryzowanych i Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych w Modlinie. Podczas testów wojskowych MOJa 130 oceniono wyżej niż NSU Quick98, Sachsa98, zastrzegając poprawę drobnych elementów. Ilość wyprodukowanych egzemplarzy szacuje się na 600-900 sztuk (fabryka wyprodukowała pewną serię w czasie niemieckiej okupacji).
Dane techniczne motocykla MOJ130:
Silnik: jednocylindrowy, dwusuwowy, poj 128ccm
Moc: 3.5KM przy 3500obr./min.
Masa własna: około 70kg
Zużycie paliwa: 2,5 l / 100km
Prędkość maksymalna: 65 km/h
Sokół 200 M411
Sokół 200 M411 (źródło: www.motocykle.svasti.org)
Sokół 200 M411 to najmniejszy z serii Sokołów wyprodukowanych przed wojną przez Państwowe Zakłady Inżynierii. Prace nad projektem rozpoczęto w 1937r., początek produkcji wiosna 1939r. Prezentowany motocykl został zaprojektowany przez znanego polskiego konstruktora – inż. Tadeusza Rudawskiego. Zastosowano w nim kilka ciekawych, opatentowanych rozwiązań, takich jak elastyczny tylny fragment ramy, której ugięcie zapewniało tłumienie nierówności drogi. Inną ciekawostką była skrzynia biegów o trzech przełożeniach – obudowa skrzyni biegów była przykręcona do silnika, co ułatwiało jej demontaż i czynności serwisowe. Do września 1939r. zdołano wyprodukować jedynie 78 egzemplarzy z planowanej na 1939r. serii liczącej 800 sztuk. Motocykl używany był jako pojazd łącznikowy. Prezentowany pojazd jest jednym z eksponatów Muzeum Techniki w Warszawie.
Dane techniczne motocykla Sokół 200 M 411:
Silnik: dwusuwowy, jednocylindrowy, napędza koło tylne za pomocą łańcucha
Moc: 7 KM przy 4000 obr/min
Skrzynia biegów: o trzech przełożeniach, sterowana nożnie
Rama: z kształtowników stalowych o profilu ceowym, podwójna, zamknięta, sprężysta w płaszczyźnie pionowej (ugięcie ramy pod siodłem równoważne z resorowaniem tylnego koła)
Rozstaw osi: 1315 mm
Masa własna: 100 kg
Prędkość maksymalna: 85 km/h
Zużycie paliwa: 3l/100 km
Sokół 600RT M211
Sokół 600RT z wózkiem bocznym (źródło: www.vintagebike.co.uk)
Sokół 600RT, tak jak model 200, został zaprojektowany pod kierownictwem inż. Tadeusza Rudawskiego i produkowany w Polskich Zakładach Inzynierii na ul. Terespolskiej w Warszawie. Do sprzedaży trafił w drugiej połowie 1935r. Chwalono go za wysoką jakość, dopracowaną konstrukcję wzorowaną na jednośladach Brytyjskich, a poza gaźnikiem i prądnicą większość detali miała krajowe pochodzenie. Ciekawostką był montaż wózka po lewej stronie. Opracowano także prototyp z napędem na koło wózka, oznaczony M231. Z najciekawszych rozwiązań można wymienić łatwo demontowaną skrzynię biegów (bez konieczności rozbierania silnika, podobnie jak w dwusuwowym Sokole 200) oraz wtrysk oleju na gładź cylindra i smarowanie obiegowe. Sokoły 600RT były wykorzystywane przez większość rodzajów wojsk do różnych zadań. W wózku przewidziano montaż karabinu maszynowego wz.28. Zwycięstwa w niezliczonych wyścigach, rajdach, próbach sprawnościowych, to materiał przynajmniej na książkę. Wyprodukowano ok. 1400 sztuk. Dziś jest jednym z najbardziej cenionych zabytków Polskiej Motoryzacji i często spotykanym gościem zlotów pojazdów zabytkowych. Każdy szanujący się kolekcjoner, zwłaszcza w Polsce, ma w swoim zbiorze Sokoła 600RT.
Dane techniczne motocykla Sokół 600RT M211:
Silnik: jednocylindrowy, czterosuwowy, bocznozaworowy, chłodzony powietrzem
Pojemność skokowa: 579 cm³
Moc max przy 3 800 obr/min: 16 KM
Skrzynka biegów: trzybiegowa, wbudowana w blok
Sprzęgło: korkowe, 5-tarczowe, mokre
Napęd: łańcuch
Rama: kołyskowa z rur stalowych
Wysokość siodła od ziemi: 720 mm
Ciężar motocykla: 170 kg
Ciężar wózka: 85 Kg
Zużycie paliwa na 100 km: 4 l
Z wózkiem: 5,6 l
Zużycie oleju na 100 km: 0,1 – 1,2 l
Prędkość max bez wózka: 110 km/h
Prędkość max z wózkiem: 90 km/h
CWS M55
CWS M55 (źródło: www.2rp.pl )
CWS M55 był pierwszym, seryjnie produkowanym motocyklem w Polsce. Wytwarzany w Polskich Zakładach Inżynierii ,głównie na potrzeby polskiej armii. Prototyp powstał w 1929r., a wzorowany był na użytkowanych masowo w wojsku motocyklach Indian i Harley-Davidson. Podczas prac projektowych nie przeprowadzono żadnych badań wytrzymałościowych, tolerancji pasowań czy doboru materiałów. Wszystko miało odbyć się w czasie produkcji.
W praktyce motocykl okazał się nieudany. Lista awarii i reklamacji ze strony wojska (trafiał głównie do batalionów pancernych) i użytkowników cywilnych była wprost imponująca: wady rozrządu, przyspieszone zużycie głowic, gniazd zaworowych, pękanie sprężyn zawieszenia, wyskakiwanie biegów czy defekty instalacji elektrycznej. Pomimo prac modernizacyjnych, kolejne prototypy i serie nie były o wiele lepsze od poprzednika. Ostatecznie zarzucono rozwój CWS M55 na rzecz kolejnego motocykla zwanego CWS M111, sprzedawanego pod nazwą handlową Sokół M111. Pomiędzy 1929 a 1932r. wyprodukowano ok. 250 sztuk CWS M55. W światku weterańskim mówi się o dwóch zachowanych sztukach - jedna u podwarszawskiego kolekcjonera i jedna przywieziona zza wschodniej granicy. Wiadomo także o pojedynczych częściach – np. wózku od M55 w Poznaniu. Polska nadal czeka na odnaleziony w babcinej szopie, ładnie utrzymany CWS M55.
CWS M111-Sokół 1000
CWS M111 z wózkiem bocznym (źródło: www.staremotory.com)
Dochodzimy do najbardziej znanego i kultowego motocykla II Rzeczypospolitej. To największy seryjnie produkowany polski jednoślad (do czasu Munch Mammuta). Następca nieudanego CWS M55 skonstruowany pod przewodnictwem inż. Zygmunta Okołowa. Wzorowany na ciężkich motocyklach amerykańskich, podobnie, jak one posiadał duży silnik w układzie V2. Osiągi nie były najwyższe, ale priorytetem konstrukcyjnym była oczekiwana przez wojsko duża trwałość i wytrzymałość. Do produkcji trafił w 1932r., a w 1935r. jego cena odpowiadała niewielkim samochodom. Ciągle modernizowany w czasie produkcji, szybko zmył z siebie hańbę awaryjnego poprzednika. Motocykl oferowano z wózkiem bocznym. Kierowany był do wszelkich jednostek wojskowych, szczególnie pancernych. Istniała możliwość zabudowy dwóch rodzajów karabinów na przyczepce motocykla. Prowadzono próby z napędem na koło wózka - oznaczoną M121. Wyprodukowano 3400 Sokołów M111. Wojnę przetrwała spora ilość. Niestety, dużo egzemplarzy zostało bezpowrotnie utraconych w latach 60. i 70. ubiegłego wieku w wyniku mody na choppery. Kultowy, solidny i duży silnik w układzie V2 był jedną z niewielu okazji zbudowania pojazdów wyglądających jak sprzęt Kapitana America z filmu Easy Rider. Sokoły nieodwracalnie cięto, spawano, przedłużano. Dziś CWS M111 to gratka kolekcjonerska, a ślicznie utrzymane egzemplarze zdobią także zagraniczne kolekcje. Ich wartość zbliża się do średniej wielkości mieszkania w mniejszych polskich miastach.
Dane techniczne motocykla CWS M111-Sokół 1000
Silnik: czterosuw chłodzony powietrzem, dwucylindrowy, widlasty,995 cm
Moc maksymalna przy obr/min: 22 KM przy 4000 obr/min
Masa bez wózka: 270 kg
Masa z wózkiem: 375 kg
Dopuszczalna masa całkowita: 655 kg
Zbiornik paliwa: 20 l
Zbiornik oleju: 3 l
Prędkość maksymalna: 100 km/h
Zużycie paliwa: 7,5 l/100 km
Zużycie oleju: 0,3 l/100 km
Zostaw odpowiedź